De rijksoverheid heeft met een impuls van 1 miljard euro in 2020 en 2021 beoogd gemeenten te ondersteunen meer huizen te bouwen. Het is niet zeker of deze maatregel daadwerkelijk tot meer woningen gaat leiden, stelt de Algemene Rekenkamer na onderzoek. De onderbouwing voor deze rijksbijdrage schiet tekort. Het ontbreekt aan betrouwbare informatie bij de minister of er door deze regeling sneller, betaalbaarder en meer huizen gebouwd worden. Het nieuwe kabinet wil opnieuw 1 miljard euro uitgeven via de Woningbouwimpuls.
De toenmalige minister van Binnenlandse Zaken heeft geclaimd dat er bijna 140.000 woningen bij zijn gekomen dankzij deze stimuleringsmaatregel. Die claim heeft zij onvoldoende aannemelijk gemaakt, schrijft de Algemene Rekenkamer in het rapport Aanpak woningtekort. De nieuwe minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening kondigt in reactie op de onderzoeksbevindingen aan op onderdelen het rijksbeleid aan te scherpen. Het financiële instrument Woningbouwimpuls blijft daarbij volgens de minister een kernelement om de woningbouw in heel Nederland te stimuleren.
Woningbouwimpuls
De Woningbouwimpuls was de belangrijkste maatregel van het kabinet-Rutte III om het oplopende woningtekort aan te pakken. Daartoe is in 2019 besloten. In de twee jaar daarna zijn 93 door gemeenten voorgedragen bouwprojecten goedgekeurd voor de rijksbijdrage. Uiteindelijk is 855 miljoen euro aan gemeenten uitgekeerd. De resultaten die het kabinet tot einde 2021 heeft geboekt met de 1 miljard euro zijn onvoldoende onderbouwd. De informatie die gemeenten aan de minister rapporteren is onvoldoende betrouwbaar om daar de effecten van de regeling uit af te leiden.
Schaarste
Rekenkamer: “Bij het beoogde effect om sneller woningen te bouwen is geen rekening gehouden met mogelijke verdringing: andere woningbouwprojecten krijgen geen rijksbijdrage en kunnen daardoor, mede door schaarste aan bouwvakkers, -materialen en ook ambtenaren, later of niet uitgevoerd worden. Er is er een reëel risico dat het Rijk via de Woningbouwimpuls heeft bijgedragen aan projecten die er ook zonder aanvullende rijksfinanciering zouden zijn gekomen. Harde cijfers zijn er nog niet; alle projecten moeten nog opgeleverd worden.”
Geen harde garantie
Verder biedt de Woningbouwimpuls geen harde garantie dat de gesubsidieerde huizen in de middenhuur en betaalbare koop op langere termijn betaalbaar blijven voor een breed publiek. In het rapport geeft de Algemene Rekenkamer aan dat de omvang van het woningtekort door de minister als een te absoluut cijfer wordt gepresenteerd. “Om in aanmerking te komen voor de woningbouwimpuls was de mate van woningtekort in een gemeente geen doorslaggevend criterium. Daarom hebben ook gemeenten in regio’s met een relatief beperkt tekort aan huizen geld uit deze rijksregeling gehad.”
Cadeau-effect
“Opvallend is dat de rijksbijdrage per huis relatief laag is: in ongeveer de helft van deze gevallen minder dan 5.258 euro. Zulke bedragen hebben het risico van een cadeau-effect: mooi meegenomen voor de gemeente, maar verder geen aantoonbaar effect. Echter, bij enkele projecten bedroeg de rijksbijdrage 12.000 tot ruim 15.000 euro per woning. De woningen moeten, om in aanmerking te komen voor deze rijkssubsidie, binnen drie jaar opgeleverd worden. Gemeenten hebben daarom vooral nieuwbouwprojecten voorgedragen die al in een vergaand stadium van voorbereiding waren”, aldus de Rekenkamer.
Grote twijfel
In zijn reactie op dit onderzoek stelt de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening dat onmogelijk vastgesteld kan worden wat de Woningbouwimpuls als zodanig bijdraagt aan de woningbouw. Hij kondigt aan steviger toe te zien dat gesubsidieerde woningen betaalbaar blijven. De Algemene Rekenkamer heeft grote twijfel of de regeling in de huidige vorm tot de beoogde doelen leidt. De minister zou op z’n minst de effecten van het rijksgeld plausibel moeten maken. Wordt ervoor gekozen met de Woningbouwimpuls door te gaan, dan kunnen de aangedragen aanbevelingen de risico’s op niet doelmatige inzet van publiek geld beperken.
Elke werkdag het belangrijkste financiële nieuws in uw mailbox? Meld u gratis aan voor InFinance Daily.
