Op 14 april 2017 gaf Eric Wiebes, toenmalig staatssecretaris van Financiën, zijn visie op de wijze waarop het aandeel in de eigenwoningschuld moet worden vastgesteld bij partners die samen een woning kopen. Omdat volgens Wiebes de schuldverhouding altijd de eigendomsverhouding van de woning volgt, maar elke partner wél diens eigen fiscale eigenwoningverleden behoudt, was al snel duidelijk dat deze uitleg van de wettelijke regeling in de praktijk vrijwel altijd leidt tot een ongewenste hypotheeksamenstelling.
Menno Snel (de opvolger van Wiebes) publiceerde op 30 januari 2018 een besluit waarin de oud-staatssecretaris een goedkeuring gaf het eigenwoningverleden van beide partners (onder voorwaarden) te vermengen en bij helfte te verdelen. Deze goedkeuring geeft de mogelijkheid de hypotheekconstructie fiscaal te optimaliseren. Maar ook deze regeling kan in de praktijk leiden tot grote ongewenste gevolgen, bijvoorbeeld bij het verbreken van de partnerrelatie. Elke partner wordt dan immers ‘opgescheept’ met de helft van het eigenwoningverleden van de ex-partner.
Partners kunnen ook kiezen voor een andere interne draagplicht (een draagplichtovereenkomst). Hierbij maken de partners specifieke afspraken over de onderlinge schuldverhouding. In de praktijk komt het erop neer dat iedere partner diens deel van de verwerving financiert en het eigen fiscale eigenwoningverleden hierop toepast. Het nadeel van een draagplichtovereenkomst is dat deze uitsluitend mogelijk is bij partners waarbij de woning in een eenvoudige gemeenschap valt. Dit is alleen het geval bij samenwoners of gehuwden waarbij de woning niet in een algehele of beperkte gemeenschap valt.
‘De uitvoerbaarheid is nóg complexer geworden’
Uit het Panteia-eindrapport (Evaluatie complexiteit van de fiscale eigenwoningregeling) uit 2019 blijkt dat de huidige eigenwoningregeling niet goed houdbaar, controleerbaar, uitvoerbaar en handhaafbaar is. Panteia beveelt in het rapport aan om de fiscale eigenwoningregeling ingrijpend te herzien óf de eigen woning volledig uit de fiscale regelgeving te halen. Het kabinet gaf in een reactie op het rapport te kennen dat eventueel te zetten stappen om tot een minder complexe behandeling van de eigen woning te komen aan een volgend kabinet zijn.
Wetsvoorstel Overige fiscale maatregelen 2022
Desondanks werd in een Kamerbrief van 31 augustus 2021 door Hans Vijlbrief, demissionair staatssecretaris van Financiën, een nieuw aantal wijzigingen aangekondigd in de fiscale eigenwoningregeling. Deze zijn opgenomen in het wetsvoorstel Overige fiscale maatregelen 2022.
Kort gezegd komen deze wijzigingen erop neer dat het Goedkeurend besluit wordt gecodificeerd en dat een aantal regelingen niet langer onlosmakelijk aan elkaar worden gekoppeld. Het gaat hierbij om de bijleenregeling, de aflossingsstand en het overgangsrecht. Volgens Vijlbrief kan hierdoor beter worden aangesloten bij de economische gerechtigdheid van de partners.
Maar wordt de eigenwoningregeling door deze voorgenomen wijzigingen wel écht begrijpelijker of beter uitvoerbaar? Helaas moet ik hierop hartgrondig “nee” antwoorden. Als je de wijzigingen goed bekijkt, lijkt de nieuwe regeling het meest op een reparatie van de inhoud van de brief van Wiebes uit 2017. De uitvoerbaarheid is nóg complexer geworden, terwijl de meeste adviseurs (en belastinginspecteurs) al grote problemen hebben met de toepassing van de huidige fiscale regelingen.
Het lijkt alsof het Panteia-rapport onder een dikke laag stof ligt opgeborgen in de kerkers van het ministerie van Financiën. De praktische toepassing van fiscale regelingen lijkt niet meer van belang te zijn. In plaats daarvan lijkt een technische en puur theoretische aanpak de voorkeur te hebben. Ik vraag mij dan ook serieus af of onze wetgever hier inmiddels niet de weg volledig is kwijtgeraakt.
Deze column werd eerder gepubliceerd in de InFinance-special Kansen & Visies 2022.
Elke werkdag het belangrijkste financiële nieuws in uw mailbox? Meld u gratis aan voor InFinance Daily.
