Het aantal huishoudens dat in de problemen komt omdat zij hun aflossingsvrije hypotheek rond 2035 niet opnieuw kunnen financieren is te overzien, maar elke gedwongen verhuizing is er een te veel en moet waar mogelijk voorkomen worden. Dat is kort de conclusie van nieuw AFM-onderzoek in het dossier aflossingsvrij.
Deze nieuwe studie van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) is een verdieping van eerder onderzoek naar de financiële kwetsbaarheid van huishoudens met een aflossingsvrije hypotheek. Omdat deze studie is gebaseerd op CBS-microdata, geeft het meer inzicht in de omvang en kenmerken van huishoudens die financiële risico’s lopen.
Code rood voor 78.000 huishoudens
Ongeveer de helft van de Nederlandse hypotheekschuld is aflossingsvrij. Veel van deze hypotheken lopen rond 2035 af. Huizenbezitters moeten dan hun lening aflossen of opnieuw afsluiten. Ongeveer 157.000 huishoudens hebben onvoldoende financiële middelen als zij hun aflossingsvrije hypotheek na afloop opnieuw willen financieren met een annuïtaire lening. Daarvan lopen ongeveer 78.000 huishoudens het risico dat ze hun aflossingsvrije hypotheek niet opnieuw kunnen financieren op het moment dat deze afloopt. Bijvoorbeeld omdat dit moment samenvalt met een lager (pensioen)inkomen en hogere hypotheeklasten omdat ze geen recht meer hebben op hypotheekrenteaftrek.
Op een totaal van bijna drie miljoen aflossingsvrije hypotheken is dat volgens de toezichthouder te overzien, maar dat neemt niet weg dat de huishoudens in kwestie waarschijnlijk hun huis moeten verkopen en mogelijk een deel van hen achterblijft met een restschuld. De omvang van die laatste groep is sterk afhankelijk van de huizenprijsontwikkeling. Uitgaande van de huidige langetermijnramingen houden circa 18.000 huishoudens een restschuld over. Bij een zeer diepe en langdurige economische crisis loopt dat aantal echter snel op tot circa 147.000. De toezichthouder ziet een belangrijke rol weggelegd voor hypotheekverstrekkers om deze risico’s te verkleinen.
Lage inkomens en ondernemers extra kwetsbaar
Kwetsbare huishoudens hebben een aantal onderscheidende kenmerken die hun financiële risico’s kunnen verklaren. Zo komt uit deze studie een oververtegenwoordiging naar voren van lage-inkomensgroepen en huishoudens met hoge aflossingsvrije schulden in verhouding tot hun woningwaarde. Vaak hebben ze op dit moment consumptieve schulden openstaan, die de kans op herfinanciering eveneens verkleinen.
AFM: “Het relatief grote aantal ondernemers onder de kwetsbare huishoudens doet vermoeden dat zij minder riante oudedagsvoorzieningen hebben, of dat er onvoldoende bekend is over hun financiële situatie. Sinds enige tijd geven hypotheekverstrekkers en financieel adviseurs klanten die een risico lopen inzicht in hoe zij herfinancieringsproblemen kunnen voorkomen. Het overgrote deel van hen heeft nog tien jaar of langer voordat de hypotheek afloopt. Zij kunnen bijvoorbeeld sneller hun schulden aflossen of sparen. Dit is niet altijd realistisch, omdat het dus vaak gaat om huishoudens met lage inkomens. Hypotheekverstrekkers moeten voor deze huishoudens kijken naar maatwerkoplossingen.”
Invloed rentestijging beperkt
In het onderzoek is ook gekeken of het aantal probleemgevallen toeneemt als gevolg van een recessie, hypotheekrentestijging en een scherpe daling van de huizenprijzen. Bij een recessie of rentestijging loopt het aantal huishoudens met een herfinancieringsrisico op richting 110.000 en kan de groep met een restschuldrisico ruim verdubbelen naar ongeveer 44.000. Zoals eerder aangegeven kan dit bij een zeer diepe en langdurige economische crisis oplopen tot circa 147.000.
In deze studie is het effect van het eenmalig aanspreken van maximaal 10% van het pensioenvermogen om hypotheekschulden mee af te lossen (mogelijk vanaf 1 januari 2022) niet meegenomen. Ook het effect van contractaanpassingen zijn niet doorgerekend, zoals bijvoorbeeld rentemiddeling en oversluiting naar een lagere hypotheekrente met inachtneming van een boeterente.
Elke werkdag het belangrijkste financiële nieuws in uw mailbox? Meld u gratis aan voor InFinance Daily.
